Канал Аўгустова 1823 г. (чытаць)
Гукавы фон: Muza Rubackyte
Аўгустоўскі канал з'яўляецца унікальным гідратэхнічным збудаваннем 19 ст.
Ідэя будаўніцтва канала належала тагачаснаму міністру фінансаў Польшчы князю Францішку Друцкаму-Любецкаму. Будаўніцтвам канала вырашалася задача стварэння воднага шляху з басейна Дняпра да портаў Балтыйскага мора ў абход тэрыторыі Усходняй Прусіі, якая ўвяла на тавары велізарныя пошліны.
Аўгустоўскі канал будаваўся пад кіраўніцтвам ваеннага інжынера Ігнація Прандзінскага. Праект, які атрымаў назву "Аўгустоўскі канал", быў цалкам закончаны ў 1824 г. У тым жа годзе яго адобрыў Алякандр І. Паводле разлікаў Прандзінскага, цалкам будаўніцтва павінна было быць закончана праз 10 гадоў. А першыя судны маглі пачаць курсіраваць ужо праз 3-4 гады.
Перапыненае паўстаннем 1831 г. будаўніцтва Аўгустоўскага канала аднавілася (пад кіраўніцтвам грамадзянскага інжынера Тэадора Урбанскага) у 1833 г. і закончылася ў 1839 г. Праўда, асноўныя работы былі выкананы да 1830 г.
Сёння канал праходзіць па рэках Нараў, Бебжа, Нета, далей праз азёры Сайна, Нецка, Белае, Сцюдзёнае, па рацэ Чорная Ганча і адкрываецца ў Нёман. Другая лінія канала па рэках Нёман-Дубіса-Віндава (цяпер Вента) засталася нескончанай, паколькі ў канцы 19 ст. пачаў бурна развівацца чыгуначны транспарт. Паводле першапачатковага праекта, агульная даўжыня канала ад р. Бебжа да порта Віндава павінна была скласці 395 км. Пабудавана было 101,2 км.
Першапачаткова канал выкарыстоўваўся па сваім прамым прызначэнні - па ім перавозілі муку, соль, збожжа, крэйду, гіпс і г.д. У Аўгустове быў пабудаваны буйны порт і спецыяльныя дарогі для коней, каб цягнуць баржы ўверх па цячэнні. Водная траса была разлічана на праход суднаў да 40 м у даўжыню, да 5 м у шырыню і здольных перавозіць да 10 тон грузу. Але з сярэдзіны 19 ст. канал пачаў паступова прыходзіць у заняпад. З 1852 г. па ім сплаўлялі толькі лес, а з сярэдзіны 60-х гг. 19 ст. пра канал амаль цалкам забыліся.
На канале было 18 шлюзаў (3 з іх знаходзяцца на тэрыторыі Беларусі: Немнава, Дамброўка, Валкушак; шлюз Кужынец - на мяжы Беларусі з Польшчай), мноства мастоў, плацінаў, службовых будынкаў. Шлюзы Аўгустоўскага канала - сапраўдныя шэдэўры інжынернай думкі, пабудаваныя надзвычай старанна, дабротна і надзейна.
Падчас Другой сусветнай вайны нямецкія войскі ўзарвалі тры шлюзы, каля дзесятка мастоў і восем плацінаў.
Пасля Другой сусветнай вайны польская частка канала была адрэстаўравана.
Беларуская частка канала за доўгія гады бяздзеяння ператварылася ва унікальную экасістэму. У 1970-я гг. На гэтай тэрыторыі быў створаны дзяржаўны батанічны заказнік "Сапоцкінскі".
Даўжыня беларускай часткі каналу 22 км, глыбіня 1,8 м. Налічвае 3 шлюзы і 2 плаціны, чацвёрты шлюз знаходзіцца на мяжы з Польшчай. Шлюз у Нямнове самы вялікі - трохкамерны, даўжыня яго трох камер - 43,5 м. Астатнія шлюзы адна і двухкамерныя.